Çiftçi yeni sezona nasıl başlayacak?

Geçmiş geleceğe ayna tutar mı?

Haber: Ertuğrul Gün

Fotoğraf: Ertuğrul Gün

Türkiye’de örtü altı tarımın merkezi konumunda bulunan ve hem ülke içerisinde hem de dışarıya yönelik tarımsal ticarette büyük öneme sahip Antalya’da çiftçiler yavaş yavaş yeni sezon hazırlıklarına başladı. Antalya’da bulunan yüzbinlerce çiftçi ilk olarak yeni sezonda seralarına ve açık tarım alanlarına dikecekleri sebze çeşitlerinin fidanlarını sipariş veriyorlar. Genellikle büyük fidanlıklarda yetiştirilen ve çiftçilerin talepleri doğrultusunda hazırlanan fideler yaklaşık 3 ay gibi bir süre zarfında hazır hale geliyor. Her bir çiftçi hazır olan fidesini günü ve zamanı geldiği zaman fidanlıktan alarak bir kaç gün içerisinde dikim yapıyor. Peki, çiftçi için geçtiğimiz dönem ve şuan itibariyle yaz dönemi nasıl geçiyor. Geride kalan her bir dönem çiftçinin bir sonraki dönemde karar vermesinde önem arz ediyor. Eğer çiftçi diktiği üründen para kazandı ve birikim yaptı ise bu birikimin yüzde 60’ından fazlasını yine gelecek sezon için harcıyor.

Konuyu hem üretici olan hem de Antalya’da üreticiler tarafından kurulan ve üretim üzerinde büyük söz sahibi olan Aksu Üretici Birliği Başkanı Turan Şahin ile konuştuk. Şahin açıklamasında bu yıl fide fiyatlarında yaşanan yüzde yüzlük artışa değinerek, “Geçen yıl canımızı gübre fiyatları yaktı. Bu yıl gübre fiyatlarında yaşanan bu artışa bir de fide fiyatları eklendi. Şuana kadar çiftçimizin sipariş verdiği fide fiyatlarında net olarak söylüyorum yüzde yüz artış var. Geçen yıl 70 kuruşa alınan bir domates fidesi bu yıl 1,5 TL’ye kadar çıktı. Çiftçi yavaş yavaş elini çekmeye başladı. Bir de burada özellikle üzerinde durmak istediğim konu ise artık bayiler çiftçilere tohum satmıyor. Tohum daha ucuz olmasına rağmen bizler tohum alamıyoruz. Hükümetimizden acilen üreticilerimize fide ve gübre desteği vermesini istiyoruz.  Domates üreticisi açısından bahar döneminin hiç iyi gittiğinden bahsedemeyiz” açıklamasında bulundu.

Şahin, "Örneğin 2019 bahar sezonunda üretici domates üretiminde bir buçuk TL'ye üretip 80 kuruş ile 1 TL 20 kuruş arasında ürünü satmak zorunda kaldı. Çiftçi girdi maliyetleri bu şekilde yüksek olduğu sürece ucuz üretim ürünlerine yönelecek. Bunu şimdiden görebiliyoruz. Bu ürünlere yönelmek ve bunlar sebzede kullanmak yetiştirilen ürünlerin rekoltesini düşürecektir. Bu da geçen yıl olduğu gibi kış aylarında tüketicinin tekrar pahalı sebze meyve yemesi anlamına geliyor. Üreticiler olarak bizler, devletimizden hükümetimizden destek istiyoruz. Biz bir yandan üretici kazanırken diğer yandan tüketicinin de kazanmasını istiyoruz” dedi.

Tarımın önemli basamaklarından birisi de fide üretim merkezleridir. Antalya’da yüzlerce dönüm geniş alana yayılan fide üretim merkezleri yaz ve kış ayları olmak üzere yüzlerce kişiye ekmek kapısı oluyor. Birçok kişi burada çalışarak, bir yandan üretim zincirinde yer alırken bir yandan da evine ekmek götürüyor. Çiftçilerin fide fiyatlarındaki yükselişe yaptıkları itirazları sorduğumu Bereket Fide Yönetim Kurulu Başkanı Mümin Şahin, “Fide fiyatlarının artması bizim ile alakalı bir konu değil. Bizim de aldığımız tohum fiyatlarında ciddi artış oldu. Biz de bu artışları ister istemez fide fiyatlarına yansıtmak zorunda kalıyoruz. Bir de buna enflasyonda yaşanan dalgalanmalar ekleniyor. Fiyatları değerlendirirken 2 yıl öncesine göre değerlendirmemiz gerekir. Yeni dönemde hangi ürünün ne kadar tercih edileceği tamamen arz talep dengesine göre belirlenir. Önceki yıllara göre domates dikiminde bir artış olabilir” dedi.

Konuyu bir de çiftçinin her zaman yanında duran ve çiftçiye üretim sürecinde rehberlik eden ziraat mühendislerine sorduk. Büyük firmalara ürün konusunda ulaşamayan çiftçiler ürünlerinde kullandıkları zirai ilaçların yüzde 99’unu ziraat mühendislerinden temin ediyorlar. Aksu’da 15 yıla yakın zamandır zirai bayi işleten Ziraat Mühendisi Esat Çelen ile konuştuk. Çelen yaptığı değerlendirmede, “Üretim geçtiğimiz sezon dalgalı geçti. Tek ekim dediğimiz kış sezonunda üreticiler kazanırken bahar döneminde zarar ettiler. Bahar döneminde üreticiler yaptıkları masrafları bile alamadılar veya kafa kafaya geldiler. Üretici kazansa da kazanmasa da dönüşler her zaman sıkıntılı. Kazanamadıkları zaman kazanamadık diye ödemeler aksıyor. Kazandıklarında da yatırım yaptıkları için dönüşler sıkıntılı. Ev, arsa, dükkan alarak veya araç değiştirerek asıl destekçileri olan zirai ilaç bayilerini zor duruma düşürmekteler. Tabii her üretici böyle değil, ödemesi düzgün olanlar sayesinde çark dönmekte” dedi.

Yeni sezondan üreticilerin bir beklentisinin olmadığını ifade eden Çelen, “Yeni sezonda üreticilerin hiçbir beklentisi yok, çünkü belirsizlik hakim. Bu belirsizlikte ister istemez üretici ve zirai ilaç bayilerini germekte. Maliyetin kaç para olacağı ve kazancının ne olacağını bilmemek üretim desenini ve zamanı değiştirecek. İster istemez fiyat korkusu var. Fidesi pahalı olan çeşitlerden ucuz olan çeşitler yönelmeler var. Fide fiyatları ve zirai ilaç fiyatlarında artış olduğuna göre gübre fiyatlarında da artış beklentisi var. Şuan üretimde bütün girdiler gün geçtikçe artıyor, ama paralel olarak üreticiye yansıması yok. Üreticiden çok aracıların para kazanması ve bunu da üreticinin girdilerine bağlayıp tüketici ve üreticinin karşı karşıya bırakılıyor” açıklamasına yer verdi.

Bütün bu açıklamaların ardından yeni sezonda fiyatların geçen yıl kış aylarında yaşanan rekor artışları bulacağını kimse bilemiyor. Uzmanların değerlendirmesine göre geçen yıl özellikle sebze fiyatlarında yaşanan artışta maliyetlerin artmasından çok özellikle Antalya’nın batı kısmını ve Doğu Akdeniz tarafını vuran hortum, şiddetli yağmurlar ve sel olayları etkili oldu. Uzmanlar, fiyatların bu yıl geçen yıla oranla daha dengeli gitmesini beklediklerini belirtiyorlar.